Kiedy odpowiedzialność zaczyna Cię przerastać – i co możesz z tym zrobić

Odpowiedzialność sama w sobie jest wartością. Pozwala budować zaufanie, daje poczucie wpływu, pomaga organizować życie swoje i innych. Ale są momenty, kiedy ilość obowiązków – tych realnych i tych, które sami sobie dokładamy – zaczyna nas przerastać.

• Czasem dotyka to osób, które od lat utrzymują dom i rodzinę, starając się „zawsze dawać radę”, nawet wtedy, gdy brakuje sił.

• Czasem – osób samotnie wychowujących dzieci, które czują, że świat nie daje im przestrzeni na przyznanie, że jest trudno.

• Bywa też codziennością opiekunów bliskich zmagających się z przewlekłą chorobą, którzy funkcjonują w trybie ciągłej gotowości.

• Czasem – osób samotnie wychowujących dzieci, które czują, że świat nie daje im przestrzeni na przyznanie, że jest trudno.

• Może dotyczyć właścicieli i właścicielek firm, którzy czują, że „od nich zależy wszystko” – od utrzymania zespołu po bezpieczeństwo finansowe domu.

1. Gdzie leży granica między zdrową a przytłaczającą odpowiedzialnością?

Zdrowa odpowiedzialność jest wtedy, gdy mamy świadomość swoich zobowiązań, ale też realnie oceniamy, co jesteśmy w stanie unieść. Potrafimy planować, ustalać priorytety i zostawiać sobie przestrzeń na odpoczynek. W takim układzie obowiązki nadają rytm życiu, ale go nie dominują – pozwalają odczuwać satysfakcję z tego, że dotrzymujemy słowa i dbamy o ważne dla nas sprawy.

Przytłaczająca odpowiedzialność pojawia się wtedy, gdy granica między tym, co musimy, a tym, co możemy, przestaje istnieć. Czujemy, że wszystko jest na naszej głowie, że „jeśli ja się tym nie zajmę, nikt inny tego nie zrobi” – nawet jeśli to nie do końca prawda. W takim stanie każda dodatkowa sprawa wydaje się ciężarem, a lista obowiązków rośnie szybciej, niż jesteśmy w stanie ją realizować.

Działa tu często mechanizm „nie mogę zawieść”. To przekonanie może mieć dwa źródła:

• Presja wewnętrzna – sami stawiamy sobie poprzeczkę bardzo wysoko, bo chcemy być postrzegani jako osoby odpowiedzialne, „te, na które zawsze można liczyć”.

• Presja zewnętrzna – otoczenie przyzwyczaiło się, że to my przejmujemy stery. Z czasem przestaje pytać, czy mamy na to siłę, bo „przecież zawsze dajemy radę”.

2. Objawy, że odpowiedzialność zaczyna Cię przerastać

Przeciążenie rzadko pojawia się nagle. Najczęściej narasta powoli, w tle codziennych obowiązków. Pierwsze sygnały łatwo zbagatelizować – tłumaczymy je zmęczeniem, gorszym dniem, „przejściowym” okresem. Z czasem jednak zaczynają tworzyć stały wzorzec.

Oto oznaki, na które warto zwrócić uwagę:

1. 1. Stałe napięcie i poczucie bycia „w gotowości”
      Czujesz, jakbyś cały czas czekał/a na kolejne zadanie, telefon czy problem do rozwiązania. Trudno Ci się w pełni zrelaksować, bo głowa pracuje nawet w wolnych chwilach.

   2. Zmęczenie, które nie mija mimo odpoczynku
      Śpisz, bierzesz wolne, ale rano wstajesz tak samo wyczerpany/a. Organizm działa na rezerwach, które powoli się wyczerpują.

   3. Krótszy lont
      Drobne sytuacje – spóźnienie, bałagan, zmiana planów – wywołują złość lub irytację większą niż kiedyś. Reagujesz szybciej i mocniej, często wbrew sobie.

   4. Brak radości z rzeczy, które kiedyś cieszyły
      Rzeczy, które były źródłem energii – spotkania, hobby, drobne przyjemności – przestają przynosić satysfakcję. Zastępuje je obojętność lub poczucie obowiązku.

   5. Odkładanie własnych potrzeb „na później”
      Wciąż znajdują się sprawy pilniejsze niż Twój odpoczynek, badania kontrolne, czy czas z bliskimi. To „później” przesuwa się w nieskończoność.

   6. Myśl: „Muszę sam/a”
      Masz wrażenie, że nie możesz odpuścić, bo nikt inny nie zrobi tego tak dobrze – albo w ogóle. Ta myśl zamyka Ci drogę do proszenia o pomoc.

3. Dlaczego tak trudno przyznać się do tego, że odpowiedzialność nas przeciąża?

Przyznanie, że odpowiedzialność nas przerasta, wymaga odwagi – i to nie dlatego, że trzeba powiedzieć to komuś innemu. Najtrudniej jest powiedzieć to samemu sobie.

1. 1. Obawa przed oceną
      Wielu z nas boi się, że wyznanie „jest mi ciężko” zostanie odebrane jako oznaka słabości, braku zaradności czy „nieudolności”. Szczególnie gdy przez lata byliśmy postrzegani jako osoby, które zawsze trzymają wszystko w ryzach.

   2. Wzorce z domu rodzinnego
      Dorastając, często słyszeliśmy: „trzeba sobie radzić”, „nie marudź”, „inni mają gorzej”. Taki przekaz uczy, że trudne emocje należy chować, a proszenie o pomoc to coś niewłaściwego.

   3. Lęk przed utratą kontroli
      Dla wielu osób poczucie kontroli jest sposobem na utrzymanie bezpieczeństwa – swojego i bliskich. Przyznanie, że nie dajemy rady, może wydawać się równoznaczne z utratą wpływu na sytuację.

   4. Przekonanie, że „tak po prostu wygląda dorosłe życie”
      Gdy wszyscy wokół wydają się równie zapracowani i obciążeni, łatwo uznać, że to norma. W efekcie zamiast szukać sposobów odciążenia, próbujemy przyzwyczaić się do przeciążenia.

   5. Obawa, że jeśli odpuścimy, zawalimy wszystko
      Myśl: „Jeśli ja się tym nie zajmę, nikt inny tego nie zrobi” zamyka drogę do delegowania obowiązków i tworzy błędne koło zmęczenia.

4. Co możesz zrobić, gdy czujesz, że jest za dużo?

Nie ma jednego uniwersalnego rozwiązania, które w kilka dni zdejmie z barków cały ciężar. Ale są kroki, które mogą pomóc zatrzymać narastające przeciążenie i odzyskać przestrzeń na oddech.

1. 1. Zrób bilans obowiązków
      Spisz wszystko, co robisz w ciągu dnia lub tygodnia – od dużych zadań po drobne czynności. Oznacz te, które są naprawdę konieczne, i te, które przejąłeś/aś „z przyzwyczajenia” lub poczucia, że tak trzeba.

   2. Poszukaj tego, co możesz oddać
      Zastanów się, które zadania możesz przekazać innym lub odłożyć na później. Delegowanie to nie rezygnacja z odpowiedzialności, ale sposób na jej zdrowe dzielenie.

   3. Mów o tym, co czujesz
      Podzielenie się swoim stanem z zaufaną osobą – bliskim, przyjacielem, czasem specjalistą – pozwala wyrwać się z poczucia, że dźwigasz wszystko w samotności.

   4. Wprowadź przerwy, nawet krótkie
      Kilka minut na spacer, chwilę ciszy czy wypicie kawy bez patrzenia w telefon potrafi zatrzymać spiralę napięcia. Regularne mikroprzerwy są ważniejsze niż rzadkie, długie wakacje.

   5. Ustal jedną rzecz, której dziś nie zrobisz
      Świadome odpuszczenie jednego obowiązku – nawet drobnego – jest ćwiczeniem w dawaniu sobie prawa do odpoczynku.

   6. Pamiętaj, że proszenie o pomoc to nie słabość
      To sygnał, że dbasz o siebie i swoje zasoby. A bez nich trudno być wsparciem dla innych.

5. Odpowiedzialność, która daje siłę, a nie ją odbiera

Odpowiedzialność nie musi być ciężarem, który przygniata i odbiera radość z życia. Może być źródłem satysfakcji, poczucia sensu i bliskości z innymi – jeśli obejmuje nie tylko troskę o obowiązki, ale także troskę o siebie.

To oznacza:

• pozwalanie sobie na odpoczynek bez poczucia winy,
  

• dzielenie się zadaniami z innymi, nawet jeśli zrobią je inaczej,

• uznanie, że Twoje potrzeby są równie ważne, jak potrzeby osób, za które odpowiadasz,

• świadomość, że bycie „niezastąpionym” nie jest konieczne, by być wartościowym.

Kiedy dbasz o własne zasoby – sen, zdrowie, czas dla siebie – zyskujesz więcej siły, by być obecnym dla innych. Wtedy odpowiedzialność przestaje być walką o przetrwanie, a staje się wyborem, który daje poczucie mocy i stabilności.

FAQ

Potrzebujesz wsparcia? 

Chcesz się czegoś dowiedzieć lub po prostu porozmawiać? Jesteśmy tu dla Ciebie.

Czytaj dalej: